حمام تاریخی سلطان امیراحمد نمونه ای از منحصر بفرد ترین حمام های ایران از نظر معماری و تزئینات با وسعت 1102 متر مربع در شهر کاشان است که در محله سلطان امیراحمد در خیابان علوی کاشان واقع شده است حمام سلطان امیر احمد در سال 1355 توسط وزارت فرهنگ و هنر با شماره 1351 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. قدمت حمام تاریخی سلطان امیراحمد که وجه تسمیه آن به جهت مجاورت با امامزاده سلطان امیر احمد است را از شواهد و آثار مکشوفه به دوران سلجوقیان نسبت میدهند و لیکن بنای فعلی سربینه آن بازمانده دوران قاجار است. در واقع از آثار به جا مانده دوران قبل از زلزله معروف 1192 هـ. ق کاشان قدمت این حمام را به دوران سلجوقیان نسبت میدهند و لیکن بنای فعلی سربینه آن بازمانده دوران قاجاراست. حمام های تاریخی کاشان، از جمله آثار باشکوهی هستند که در دوران صفوی مورد ستایش جهانگردان داخلی و خارجی گردیده است.
باغ فین و حمام فین کاشان در 6 کیلومتری جنوب شهر کاشان در انتهای خیابان امیرکبیر فعلی و روستای فین کوچک قدیم قرار دارد و از با ارزش ترین آثار تاریخی کاشان است بنای بر جای مانده باغ از دوران صفوی است که بر روی بناهای دوره دیلمی ساخته شده و از لحاط باغ آرایی و آب رسانی دارای اهمیت ویژه ای است بناهای این باغ شامل سر درب ورودی و برج و باروی آن، شتر گلوی صفوی در میانه باغ، شتر گلوی فتح علی شاهی و اتاق شاه نشین در جنوب خاوری باغ، موزه در باختر باغ و حمام های کوچک و بزرگ و کتابخانه در خاور باغ میشود.حمام فین کاشان که در باغ فین قرار دارد همان مکان تاریخی است که ناصرالدینشاه در سال ۱۸۵۲ میلادی صدراعظم خود امیرکبیر را در آن به قتل رساند. وسعت باغ فین بالغ بر ۲۳ هزار مترمربع و شامل یک حیاط مرکزی است که به وسیله دیوار، بارو و برج های استوانه شکل محصور شده است. در مقایسه با بسیاری از باغ های ایرانی مشابه، باغ فین با آب قابل توجهی مشروب می شود.در جنوب باغ فین چشمه آبی موسوم به چشمه سلیمانیه، با قریب به دوازده سنگ آب وجود دارد. آب آن فوق العاده صاف است ولی به واسطه داشتن بعضی املاح برای آشامیدن مناسب نیست. لازم به ذکر است که موزه ملی کاشان هم در این باغ قرار دارد.
حمام نوغه یکی از آثار شهر تاریخی بادرود است که متعلق به دوره صفوی است و از سال 1391 پس از مرمت و بازسازی این حمام تاریخی توسط میراث فرهنگی و شهرداری بادرود، به محل موزه مردم شناسی شهر بادرود تبدیل شد. همچنین دفتر اداره میراث فرهنگی و گردشگری بادرود نیز در این مکان مستقر است.
حمام نوغه از آثار ارزشمند و تاریخی دوران صفویه است و سبک ساختمان حمام مانند حمام گنجعلیخان کرمان در مقیاس کوچکتر است. این حمام مانند تمام حمامهای قدیمی ایران دارای رختکن یا سربینه، خزینه، حمام و فضای بزرگی است که توسط حوضچههای کوچک به هم متصل هستند و دارای ویژگی معماری خاصی است. سطح حمام، شش متر پایینتر از سطح معبر عمومی و چاه آب است که به وسیله دلو و طناب آب حمام را تأمین میکرده است. گرمای این حمام توسط نوعی هیزم به نام «کاوندول» تامین میشد.
تمام قسمتهای حمام از قبیل رختکن و فضاهای داخلی حمام از طریق راه آبهایی به جنس سفال و توسط حوضچههای کوچک به هم ارتباط دارند که این سیستم باعث دسترسی به آب گرم در تمام فضاهای حمام بوده و از طرفی عبور آب گرم از این مسیرها باعث گرم شدن قسمت کف حمام میشده است.
موزه مردم شناسی بادرود مجهز به 10 ویترین است، صحنههایی از شیوه تولید کشاورزی سنتی و ابزارهای آنها شامل پیکرههایی از کشاورزان در حال شخم زدن به نمایش درآمده است. همچنین در این موزه مجموعهای از اشیای قدیمی و شیوههای زندگی بومی گذشتگان به نمایش گذاشته شده است تا گردشگران بیشتر با آداب و رسوم مردم آشنا شوند.
همچنین در حدود 240 متری موزه مردم شناسی بادرود، سرا موزه دکتر رهگشای نیز واقع شده است که بازدید از این مکان را نیز به شما توصیه میکنیم.
حمام وزیری مربوط به دوره قاجار است و در ساری، خیابان انقلاب، کوچه آب انبار نو در کنار خانه کلبادی قرار دارد. این حمام از لحاظ نوع معماری، مصالح و ویژگی های ساختمانی از ابنیه دیدنی و مشهور مازندران به شمار میرود.این حمام با مساحتی در حدود ۲۰۰ مترمربع دارای همه فضاهای لازم برای یک حمام سنتی شامل ورودی، سربینه، راهروی انتقالی هوا، گرمخانه، خزینه های آبگرم و سرد، سرویس بهداشتی و تون را دارا است.
این حمام بزرگترین حمام شهر در دوره قاجاریه است که تا اواخر دهه پنجاه ازآن استفاده میشده است. حمام از دو قسمت زنانه و مردانه تشکیل شده و مصالح آن سنگ، آجربا ملات ساروج، گچ و دردهه اخیر سیمان بوده است .حمام گپ در دوره پهلوی دوم باراه اندازی لوله کشی شهری دربندرعباس به تاسیسات لوله کشی مجهز میشود و دربخش هایی ازآن از دوش استفاده میشده است .
حمام بزرگ یا همان حمام گپ در بندر عباس، خیابان امام موسی صدر، نرسیده به چهار راه سازمان واقع شده و این اثر در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۶۴۹۶ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
حمام گله داری در بخش مرکزی شهرستان بندر عباس در محله اوزی ها و یکی از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب ایران است. این حمام تنها حمام باقیمانده قدیمی شهر بندرعباس است و احداث آن دراواخر قرن سیزدهم هجری قمری صورت گرفتهاست .در حال حاضر به عنوان موزه مردم شناسی استان هرمزگان مورد بهره برداری است .
این حمام از آثار تاریخی دوره قاجاریه است و تاریخ احداث آن به اواخر قرن سیزدهم هجری قمری بر میگردد. حمام وقفی متعلق به مسجد گله داری و واقف آن تجارتخانه حاج شیخ احمد گله داری است .حمام گله داری دو دوره مرمت را در سی سال گذشته پشت سر گذاشتهاست. حمام گله داری در حاشیه خلیج فارس و در بلوار ساحلی شهر بر روی بستری رُسی که قابلیت نفوذپذیری آن به دلیل اشباع شدن از آب دریا بسیار زیاد است، یکی از حمامهای قدیمی به جا مانده شهر بندرعباس بنا شدهاست. در گذشته مردم از آن به عنوان حمام عمومی استفاده میکردند .از آنجا که این ناحیه دارای رطوبت بالایی است در این بنا بیشتر از سنگهای دریایی – اسفنجی و ساروج محلی و گچ دستکوب استفاده شدهاست.
گرمابه پهنه یکی از بناهای تاریخی سمنان است که ۵۶۷ سال از تاریخ بنای اولیه آن میگذرد. محمد حسن خان صنیع الدوله از مورخان دوره قاجاریه از این حمام دیدن نموده و متن کتیبه سردر حمام را در کتاب مطلع الشمس آورده است. به استناد این کتیبه، حمام پهنه در ماه شوال ساله ۸۵۶ ه.ق در عهد سلطنت میرازا ابوالقاسم بابرخان، پادشاه دوره تیموریان و به دستور وزیرش خواجه غیاث الدین محمد بن خواجه تاج الدین بهرام سمنانی ساخته شده است. حمام پهنه در سال ۱۳۵۵ طی شماره ۱۰۲۲ در فهرست ثبت آثار ملی قرار گرفته است.حمام پهنه در تاریخ ۱۳۷۳ بعد از یک سری مرمت و بازسازی تبدیل به موزه محلی باستان شناسی و مردم شناسی شد. در ابتدای ورودی موزه سمنان به یک هشتی میرسیم که در آن علاوه برفروش بلیط، عرضه بروشور و نیز دیگر تولیدات فرهنگی وانتشاراتی صورت میپذیرد، در ادامه مسیر به یک فضای مربع شکل با ابعاد تقریبی هشت متر در هشت متر میرسیم که به وسیله طاق های ضربی موزون و عریضی مسقف شده است و درمیان دارای یک آبنمای زیبا به همراه کاشی کاری های متنوع است که از این قسمت در مواقعی که نمایگشاهی موقت در محل موزه دایر است به عنوان فضای نمایشگاهی استفاده میشود.
حمام حاج عسگرخان با قدمتی مربوط به دوره قاجار در بافت قدیم قم و شمال راسته بازار نو واقع شده است. در بافت قديمي قم راسته بازاري وجود دارد که قسمتهايي از آن سالم مانده و بناهاي مهمي همچون حمام حاج عسگرخان در کنار آن واقع شده است. این اثر در تاریخ ۲۳ شهریور ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۱۰۰۶۱ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
این مجموعه از دو بخش حمام و چاله حوض تشکیل شده و با تغییر در سیستم حرارتی و روشنایی هنوز به کار خود ادامه میدهد. در ورودی حمام، در کنار مغازه های راسته بازار نو قرار دارد. در قسمت ورودی حمام، کتیبه ای سنگی دیده میشود. بر اساس این کتیبه، تاریخ ساخت حمام سال 1216 ه.ق.ذکر شده و با این حساب میتوان ساختمان آن را به اوایل دوره قاجاریه و حکومت فتحعلی شاه قاجار نسبت داد.
ورود به حمام از طریق یک ورودی مستطیل شکل که با چند پله در سطح پایین تری از سطح گذر بازار قرار دارد، میسر است. بعد از آن وارد اولین فضای اصلی حمام میشویم که مربعی به ابعاد10×10متر است. در مرکز این فضا، گنبدی قرار دارد که روی هشت ستون پنج ضلعی بر پا شده است.
نحوه قرارگیری اضلاع این پنج ضلع، به صورت قرینه و هماهنگ با اضلاع مربع اطراف آن، فرم زیبایی را به وجود آورده است. سپس یک هشتی کوچک قرار دارد که به دومین گنبد بزرگ حمام راه دارد. نقشه این گنبد نیز مربعی با ابعاد حدود 10 متر است که چهار ستون در وسط آن قرار گرفته و گنبد روی آن ایجاد شده است و در انتهای منبع آب قرار دارد. فضای زیر گنبد اول به عنوان رختکن مورد استفاده است و کاربندی ساده و زیبایی زیر گنبد را پوشش میدهد. فضای زیر گنبد دوم، قسمت اصلی شست و شو است که در حال حاضر با دوش های ایجاد شده در اطراف آن، مورد استفاده قرار میگیرد.
به موازا ت این فضاها در شرق ساختمان، چاله حوض واقع است. چاله حوض که به صورت نیمه مخروبه بر جای مانده، دارای سکویی در دور تا دور است که با ساروج پوشیده شده است.
حمام قلعه یکی از زیباترین حمامهای استان همدان است که با معماری ایرانی اسلامی در همدان واقع شده است.
این حمام احتمالاً در اواخر دوره قاجار بنا شده و دارای مساحتی حدود یک هزار و 700 مترمربع است.
حمام قلعه پس از انجام مرمتهای اساسی، تعمیر دیوارها و جدارههای خارجی و مرمت قسمتهای داخلی به موزه حمام تغییر کاربری داد. این حمام به نوعی موزه مردم شناسی است. در داخل این موزه یک سفره خانه سنتی نیز قرار دارد.
حمام گنجعلیخان یا گنجعلی خان یکی از بناهای مجموعه گنجعلیخان است که در شهر کرمان و در ضلع جنوب میدان و در میانه بازار بزرگ کرمان واقع است. این بنا تلفیقی از هنر معماری و کاربرد مصالح گوناگون، با فضایی مناسب و مورد پسند عامه مردم است.
این حمام به استناد کتیبه سردر آن در سال 1020 هـ .ق. ساخته شده و معمار آن سلطان محمد، معمار یزدی بوده است .
شبکه آب رسانی این حمام از نوع لوله کشی بوده و آب مورد نیاز این حمام از قناتی تأمین میشد که مظهر آن در میدان گنجعلی خان بود. آب خزینه نیز با آتش زدن بوتههای بیابانی دیر سوز که دوام بیشتری داشتند گرم میشده است. خروج فاضلاب آن نیز با درنظر گرفتن مسائل بهداشتی و زیست محیطی بوده است
در این حمام مجسمههای مومی ملبس به لباسهای سنتی مردم کرمان، صحنههایی از استحمام به شیوه سنتی را به نمایش گذاشتهاند. این مجسمهها در سال 1352 در دانشکده هنرهای زیبای تهران، طراحی و به این محل منتقل شدند. در کنار این مجسمهها وسایل مختلف حمام نیز نمایش داده میشود و آثاری از حاکم عدل گستر صفوی گنجعلیخان را نیز در خود دارد آثاری چون ظروف چای خوری زیبا و دیگر آثار دستی وقت از این جمله است.
این حمام تا 50 سال گذشته از جمله حمامهای دایر شهر کرمان بوده است ولی از مدتها قبل و از حدود سالهای 1347 با آغاز مرمت این بنای تاریخی عملا از حالت حمام به موزه گنجعلیخان تغییر نام داد و امروزه به نام موزه مردم شناسی یکی از پرجاذبهترین نقاط دیدنی شهر و استان کرمان است و همه ساله در فصول مختلف میزبان گردشگران زیادی از سراسر دنیا است.
میدان و مجموعه امیر چخماق، یکی از شاخصترین مجموعههای تاریخی شهر یزد است که تقریباً در وسط بافت قدیمی شهر واقع شده و یکی از نقاط مهم یزد محسوب میشود.
این مجموعه شامل تکیه، میدان، حمام، کاروانسراها، خانقاه، بازارچه حاجی قنبر، قنادخانه، آب انبار و از همه مهمتر مسجد امیر چخماق است.
این مجموعه از آثار قرن نهم هجری است که امیر جلالالدین چخماق از سرداران و امرای شاهرخ تیموری هنگامی که به حکومیت یزد رسید با همکاری همسر خود فاطمه خاتون مسجد جامع نو را در ده یا کوی دهوک سفلی ساختند و پیش روی آن را میدانگاهی فراخ انداختند. آن مسجد در آینده به مسجد امیر چخماق و آن میدانگاه از همان زمان به «میدان امیرچخماق» نامگذاری شد.
این میدان در عصر صفوی هم به همین نام شهرت داشت. در زمان شاه عباس برخی از این آثار احیاء شدهاست، از جمله چهار سوقی بر روی کاروانسرا ساخته شدهاست. اوایل قرن سیزدهم هجری میدان جلوی مسجد و سردر بازار تبدیل به حسینیه شدهاست. البته آنچه مسلم است در آن زمان، این مکان نقش حسینیه را نداشته، چون ساخت چنین فضاهایی از زمان صفویه به بعد در ایران رواج پیدا کردهاست.
این میدان تا پیش از دوره پهلوی مانند برخی دیگر از میدانها گورستان نیز شده بوده و پاره ای از مردم برای فرخندگی حسینیه اش، مردگان خود را در آنجا خاک میکرده اند. از همان آغازین سالهای این سده از این کار جلوگیری میشود و گورها ویران و دوباره میدان میشوند.
در توصیف مسجد امیر چخماق باید گفت، سنگ نصب شده در کریاس مسجد مسجد امیر چخماق به طرف میدان، شبکههای ظریف از کاشیهای معرق دور خارجی گنبد، محراب صفه اصلی با تاقنمای مقرنس کاری و… این مسجد را از نظر مرتبه زیبایی بعد از مسجد جامع قرار داده است.
موزه مردم شناسی و حمام مهدی قلیبیک مشهد که به حمام شاه معروف بوده است در کنار مقبره امیر غیاثالدین ملکشاه در ضلع غربی حرم مطهر واقع درخیابان اندرزگو، در مجموعه تاریخی حمام مهدی قلیبیک قرار دارد. این حمام ،یکی از حمامهای زیبای به جای مانده از دوره صفوی است که با قرار گرفتن در کنار مقبره امیر ملکشاه (مسجد شاه) و آبانبار سرسنگ و راسته بازار سرشور، یک مجموعه تأسیسات شهری را تشکیل داده است.
حمام مهدی قلی بیک، از قدیمیترین و با ارزشترین حمامهای شهر مشهد و از موقوفات آستان قدس رضوی است که در مجاورت مقبره امیر ملکشاه در محله قدیمی سرسنگ، بین بازار سرشور و بازار بزرگ واقع شده و کوچه مجاور آن به کوچه «حمامشاه» مشهور است. نام اصلی آن «حمام مهدی قلیبیک» بوده، ولی بهدلیل مجاورتش با مقبره امیر ملکشاه به «حمامشاه» شهرت یافته است که پس از پیروزی انقلاب نیز به «حمام رضوی» تغییر نام پیدا کرد.
براساس وقفنامه این حمام، تاریخ ساخت آن، سال 1027هـ.ق است و واقف آن مهدی قلیبیک، میرآخور شاهعباس صفوی، از بازماندگان خانواده امیر ارغون اویرات (از نخستین حکام ایران شرقی و خراسان در دوره مغول) بوده است. از این بنا هیچ کتیبهای برجای نمانده است و از معمار و سازنده آن خبری در دست نیست.
واقف این حمام، یک قنات نیز برای آن احداث کرده است، با این شرط که مازاد آب آن را به مسجد گوهرشاد دهند و اضافه بر آن را صرف امور خیریه کنند و اضافات آن را درنهایت، در زمینهای خارج شهر جاری سازند. بنای این حمام با گذشت زمان و همچنین دخالتهای غیراصولی، مانند افزودن یک قسمت زنانه جدید به قسمتهای قدیمی آن در سال1350 دچار دگرگونی شد و چهره اصلی خود را از دست داد. بنای یاد شده از سال1369 بهتدریج متروکه شد تا اینکه در سال1376 در فهرست بناهای تاریخی کشور به ثبت رسید .
بنای حمام مهدی قلی بیک(حمامشاه)، پیش از آغاز عملیات مرمتی، شامل بخشهای ورودی، سربینه(رختکن)، گرمخانه و سرویسها بود. اما با شروع عملیات باستانشناسی و مرمت، فضاهای جدیدی چون هشتی ورودی، شاهنشین شمالی(حاکمنشین)، حوض هشت ضلعی سربینه، لایههای زیبای نقاشی (در قسمت سربینه)، کاشیهای ازاره سربینه (از نوع زیررنگی)، هشتی یا میان در، حوض کف هشتی، خزینه، حوضچههای تصفیه آب، استخر آب سرد و تنبوشهها (لولههای سفالی آبرسانی در معماری سنتی) پیدا شد و طی این عملیات، مساحت حمام از حدود 400مترمربع قبلی به هزار و 875 مترمربع رسید. محوطه ورودی حمام بهوسیله یک پله، همراه با یک انحنای ملایم، به هشتی کوچکی وصل میشود. با عبور از پنج پله با همان انحنا به سربینه یا رختکن میرسیم که زیباترین بخش حمام است.
در وسط هشتی، حوض کوچکی به چشم میخورد که به احتمال زیاد، مسیر برگشت از گرمخانه به رختکن بوده و افراد پس از بیرون آمدن از گرمخانه، پای خود را آب می کشیدند و سپس وارد سربینه میشدند.
حمام وکیل در کنار بازار وکیل و مسجد وکیل مجموعه وکیل شیراز را تشکیل میدهند که از دوره زندیه در این شهر به جای مانده و توسط کریم خان زند بنا شده است. این حمام در مرکز شهر شیراز در محله میدان شاه، جنب مسجد وکیل (خیابان طالقانی) قرار دارد و از قسمت های جالب توجه آن، قسمتی به نام شاه نشین است که مخصوص استفاده شاه بوده است.
این بنا در غرب مسجد وکیل ساخته شده است. این حمام بزرگ از پیشرفته ترین اصول معماری زمان خود برخوردار بوده است. برای مثال، ورودی حمام کوچک است و با شیبی ملایم به هشتی ورودی که پایین تر از سطح زمین قرار دارد میرسد. ورودی به رختکن، زاویه دار ساخته شده و همه این ملاحظات برای این بوده است که از ورود سرما به داخل و از خروج گرما به خارج از حمام جلوگیری شود.
سربینه حمام یک هشت ضلعی منظم است که هشت ستون یک پارچه سنگی در وسط سقفی گنبدی قرار گرفته اند. گرم خانه با سنگ فرش پوشیده شده است. اما جالب توجه این که در زیر این سنگ فرش دالان های کم عرض و باریکی ساخته شده که هوای گرم و بخار آب در آن جریان مییافته است تا کف حمام زودتر گرم شود. در جنوب گرم خانه، خزینه قرار دارد که دو دیگ بزرگ برای گرم کردن آب داشته است. در دو طرف محوطه گرم خانه دو شاه نشین و در دو طرف خزینه دو حاکم نشین ساخته شده است. در وسط هر حاکم نشین نیز حوضی از سنگ مرمر دیده میشود. در زیر گنبد نقوش آهک بری زیبایی است که داستان های آنها از مذهب، سنت، علائق و رویاهای مردم این دیار سرچشمه میگیرد .
مدخل ورودی این حمام هم اینک یک هشتی است که در ابتدا وجود نداشته و دوره پهلوی احداث شده است. این هشتی دارای سقفی با گچکاری برجسته است.در دوران پهلوی حمام به دو بخش تقسیم شد. بخشی از آن سربینه حمام بود که به زورخانه تبدیل شد. در برزخ یا هشتی دوم که به گرم خانه می رود، قسمتی وجود داشته (در سمت راست ورودی هشتی دوم) که دیواری ضخیم، قطور و توپر بوده و در بالای آن (در پشت بام) حوض آبی بوده که آب حمام از آغاز تأمین میشده، پس از تبدیل سربینه به زورخانه، این دیوار برداشته شده و راهی به خیابان طالقانی گشوده شد که به در ورودی حمام تبدیل گشت. هم اینک این درب مسدود و به دیوار تبدیل شده است.
آب رسانی به این حمام از طریق چاهی در ضلع غربی (گاو چاه) صورت میگرفت. در زیر خزینه اصلی (آب گرم) تون حمام قرار دارد. در کف حمام نیز گربه روهایی وجود دارد که در بدنه دیوار به دودکش ها منتهی میشود. این گربه روها علاوه بر آن که گرمای اضافی را به کف حمام منتقل می کند، دوده های ناشی از سوخت را نیز به بیرون هدایت میکند. در زمان پهلوی برخی از قسمتهای حمام به نمره خصوصی تبدیل شد.
حمام وکیل که به علت تغییر وضع حمام های عمومی از صورت قبلی خارج شده بود، در سال 1351 توسط اداره باستان شناسی مورد مرمت قرار گرفت. حمام وکیل شیراز پس از یک دوره افت و خیز طولانی و تبدیل به رستوران و سفره خانه و موزه فرش های دستباف (فروشگاه فرشهای دستباف) طی سنوات گذشته و آسیب هایی که بخش خصوصی به آن وارد کرد، در نهایت به موزه تبدیل شد. در این موزه 30 مجسمه مومی در قسمت سربینه حمام در حالت های مختلف چیده شده است.
این بنا با شماره 917 در فهرست آثار ملی ایران ثبت و نگاشته شده است.
بستن ![]()
نام کاربری (شماره موبایل)
رمز عبور
نام کاربری (شماره موبایل)
کد امنیتی :
آیا کلمه عبور خود را فراموش کرده اید ؟
بازگشت به ورود.
می خواهید ثبت نام کنید ؟ عضویت |